Απόκριες 2023: Τα ιδιαίτερα έθιμα σε όλη την Ελλάδα
Απόκριες. Έφτασε επιτέλους αυτή η περίοδος του χρόνου που όλοι λίγο ως πολύ, θέλουν να ξορκίσουν τα κακώς κείμενα και τις σκοτούρες και να διασκεδάσουν σαν να είναι μικρά παιδιά. Διονυσιακό, μεσαιωνικό, έξω καρδιά, τα ανά την Ελλάδα Καρναβάλια υπόσχονται, σ’ εσένα που θες να ζήσεις μία ξεχωριστή εμπειρία ένα τριήμερο όλο τρέλα. Φυσικά όταν ακούς «καρναβάλι» και «απόκριες» άμεσα στο μυαλό σου έρχεται η Πάτρα ως η αδιαφιλονίκητη βασίλισσα αυτής της γιορτής στην Ελλάδα. Ωστόσο καρναβάλια στην Ελλάδα είναι τόσα πολλά όσα και οι πόλεις της. Από την κοσμοπολίτισσα Ξάνθη ως τα ατμοσφαιρικά νησιώτικα καρναβάλια και στο ρομαντισμό του Ρεθύμνου κι από τους Γενίτσαρους και τις Μπούλες της Νάουσας ως το Τυρναβίτικο Μπουρανί, θα σε ταξιδέψουμε στα σημαντικότερα καρναβάλια της Ελλάδας και στα μοναδικά έθιμα γύρω από αυτά.
Πάτρα: Το Καρναβάλι με τους σχεδόν 2 αιώνες ζωής
Το Καρναβάλι της Πάτρας αποτελεί τόσο τη μεγαλύτερη όσο και την παλιότερη αποκριάτικη εκδήλωση στην Ελλάδα. Το πατρινό καρναβάλι έχει τις ρίζες του στην απελευθέρωση της πόλης το 1829 ενώ είναι ένα σύνολο πολιτιστικών εκδηλώσεων και εθίμων που περιλαμβάνουν χορούς, παρελάσεις, κυνήγι κρυμμένου θησαυρού, καρναβάλι των μικρών κ.ά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εθίμου που συνδέεται με τις Απόκριες τα Μπουρμπούλια. Το αποκλειστικά πατρινό έθιμο περιλαμβάνει απογευματινούς χορούς όπου οι ντάμες προσέρχονται άνευ συνοδού, με μαύρο μακρύ φόρεμα και μάσκα ενώ έχουν το πάνω χέρι στην επιλογή του καβαλιέρου τους.
Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις αρχίζουν στις 17 Ιανουαρίου και διαρκούν μέχρι την Καθαρά Δευτέρα. Κορυφώνονται το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς με την νυχτερινή ποδαράτη παρέλαση των πληρωμάτων του Σαββάτου, τη φαντασμαγορική μεγάλη παρέλαση αρμάτων και πληρωμάτων της Κυριακής και τέλος το τελετουργικό κάψιμο του βασιλιά καρνάβαλου στο μώλο της Αγίου Νικολάου στο βόρειο λιμάνι της Πάτρας. Στάση για φαγητό και παραδοσιακές γεύσεις κάνεις στο «Σινιάλο», για θαλασσινά στην «Αργώ» και για μεγάλη ποικιλία σε μπύρες στην «La Bodegueta».
Καρναβάλι στο Ιόνιο και την Κρήτη
Ζάκυνθος: Bενετσιάνικος γάμος
Το Καρναβάλι στη Ζάκυνθο έχει έναρξη στα μέσα Φεβρουαρίου με το Κυνήγι του Θησαυρού στο οποίο συμμετέχουν άπαντες. Την Κυριακή της Κρεατινής πραγματοποιείται στο κεντρικό δρόμο της πόλης το Picollo Καρναβάλι με ομάδες και άρματα από τα δημοτικά σχολεία του νησιού, ενώ όλη την εβδομάδα διοργανώνονται οι περίφημες και μοναδικές στην Ελλάδα Ομιλίες που είναι υπαίθρια σκωπτικά θεατρικά δρώμενα στην τοπική διάλεκτο. Το μεγάλο event ωστόσο πραγματοποιείται το τελευταίο Σάββατο της Αποκριάς με τον Βενετσιάνικο Γάμο μια αναπαράσταση των γαμήλιων εθίμων της ενετικής αριστοκρατίας, με κοστούμια, λάβαρα, τυμπανιστές και μεσαιωνική μουσική. Την τελευταία Κυριακή ξεκινά η παρέλαση στη πόλη. Για φαγητό αξίζει να κάνεις μία στάση στο «Προσήλιο».
Κέρκυρα: Το Κορφιάτικο καρναβάλι
Το Καρναβάλι της Κέρκυρας ή Κορφιάτικο καρναβάλι έχεις τις ρίζες του σε παραδόσεις κι έθιμα που πηγαίνουν πίσω πάνω από 450 χρόνια. Ο βενετσιάνικος αέρας είναι και εκεί παρόν. Η αρχή γίνεται με τα αθυρόστομα Πετεγολέτσα που αναβιώνουν κάθε χρόνο στην κεντρική αγορά της Παλιάς Πόλης. Όλα ξεκινούν με την αφή της φλόγας του καρναβαλιού την Τσικνοπέμπτη στο κέντρο και αποκριάτικα «κουτσομπολιά» την ίδια μέρα σε χωριά όπως οι Αργυράδες. Η μεγάλη παρέλαση στην πόλη της Κέρκυρας γίνεται μετά το νυχτερινό βενετσιάνικο περίπατο της παραμονής.
Ρέθυμνο: Καντάδες στην Παλιά Πόλη
Το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι με τη ρομαντική εσάνς του σε περιμένει για άλλη μία χρονιά. Η μεγάλη μουσική βόλτα από τη Δημοτική Χορωδία, το Μουσικό Σχολείο και τους καρναβαλιστές πραγματοποιείται την Παρασκευή πριν το τελευταίο σαββατοκύριακο των απόκρεων, αυτή τη φορά εστιάζοντας στις κρητικές παραδοσιακές καντάδες. Την επόμενη μέρα γίνεται η νυχτερινή παρέλαση και την Κυριακή η μεγάλη παρέλαση που θα καταλήξει στην καύση του βασιλιά Καρνάβαλου και την τελετή λήξης του καρναβαλιού στην παραλία. Εάν θες να εστιάσεις στην κρητική κουζίνα αναζήτησε τον «Λεμονόκηπο» ενώ για εξαιρετικά πιάτα με θαλασσινά πας στο «Prima Plora».
Τα έθιμα της Βόρειας Ελλάδας
Ξάνθη: Η βασίλισσα της Θράκης
Το καρναβάλι της Ξάνθης για πολλούς «παίζει» στα ίσια αυτό της Πάτρας. Φυσικά θεωρείται το μεγαλύτερο καρναβάλι στη Βόρεια Ελλάδα και γίνεται κάθε χρόνο στην «βασίλισσα της Θράκης». Σε Αυτό περιλαμβάνονται πλήθος εκδηλώσεων και φυσικά η μεγάλη παρέλαση της Κυριακής. Στο ξανθιώτικο καρναβάλι εκτός από το να ντυθείς και να παρτάρεις μέχρι τα ξημερώματα, μπορείς να αναζητήσεις ενδιαφέρουσες πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως παρουσιάσεις βιβλίων, προβολές και παραστάσεις. Πολλές είναι και οι συναυλίες αλλά και οι οργανωμένοι περίπατοι στην πόλη για γνωριμία με τις διάφορες πτυχές της. Η μεγάλη Καρναβαλική παρέλαση ξεκινά νωρίς το μεσημέρι της Κυριακής ενώ αργότερα το απόγευμα της ίδιας μέρας η δράση μεταφέρεται στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου, όπου το έθιμο «κάψιμο του Τζάρου» δίνει το έναυσμα του… τέλους το καρναβαλιού. Και επειδή θα θέλεις να φας, αν η όρεξή σου τραβά το πιο νόστιμο κοτόπουλο σούβλας της πόλης, θα πας στον «Πήγασο».
Δράμα: Το έθιμο του Καλόγερου
Στο χωριό Καλαμπάκι, περίπου 12 χλμ. από την πόλη της Δράμας αναβιώνει εδώ και δεκάδες χρόνια το προσφυγικό έθιμο του Καλόγερου. Τη Δευτέρα της Μικρής Αποκριάς, μία εβδομάδα πριν την Καθαρή Δευτέρα δηλαδή, οι νέοι του χωριού μαζεύονται το πρωί και ένας από αυτούς ντύνεται καλόγερος με δέρματα ζώων, ενώ φοράει και κουδούνια στη μέση του. Το φούμο στο πρόσωπο και η κουκούλα κάνουν την μορφή του ακόμα πιο τρομακτική. Το φασιαριόζικο μπουλούκι των νέων, κάνοντας πολύ θόρυβο και φασαρία, γυρνάει στα σπίτια του οικισμού, πειράζει τους κατοίκους και ζητάει κεράσματα με απώτερο στόχο την πλατεία του χωριού. Εκεί το γλέντι συνεχίζεται με μουσική και χορό παρουσία όλων κατοίκων και ταξιδιωτών.
Γρεβενά: Μανιταρογλέντια και ζουρνάδες στο καρναβάλι
Από την Τσικνοπέμπτη μέχρι και την Καθαρά Δευτέρα, η πόλη των Γρεβενών κινείται σε καρναβαλικούς ρυθμούς, με επίκεντρο την πλατεία Αιμιλιανού. Δρώμενα με επίκεντρο τοπικούς συλλόγους και φορείς λαμβάνουν χώρα ενώ οι συναυλίες και τα πάρτι θα είναι καθημερινή υπόθεση. Μη χάσεις τις μπάντες με τα χάλκινα και τους ζουρνάδες και τους αποκριάτικους φανούς το βράδυ της Μεγάλης Αποκριάς. Το Μανιταρογλέντι, αποτελεί μία μοναδική εμπειρία όπου οι Μανιταρόφιλοι Ελλάδας, οι Μανιταρόφιλοι Δυτικής Μακεδονίας και το μουσείο Μανιταριών Λάβδας συνεργάζονται για να μαγειρέψουν με εκλεκτά ελληνικά μανιτάρια και να κεράσουν τους παρευρισκόμενους.
Καστοριά: Οι φωτιές και οι Μπουμπούνες
Απ’ άκρη σ’ άκρη της Ελλάδας οι Απόκριες είναι συνυφασμένες με τις φωτιές. Στην πυρά καίγονται όλα τα κακά και τα στραβά του χρόνου που πέρασε ενώ το άναμμα συνδυάζεται με την αλλαγή των εποχών. Για αυτό και οι νέοι της Καστοριάς μαζεύουν ξερά κλαδιά και τα αποθηκεύουν σε δεμάτια – πολύτιμο προσάναμμα για τη μεγάλη φωτιά. Το βράδυ της Κυριακής της Τυροφάγου, η πόλη φωτίζεται από τις μεγάλες εστίες πυρός: έτσι καίγονται όλα τα δαιμόνια. Οι Μπουμπούνες της Καστοριάς συμβολίζουν την κάθαρση και τον εξαγνισμό και το έθιμο αναβιώνει σε πολλές γειτονιές της πόλης. Τη φωτιά συνοδεύουν χάλκινα όργανα που παίζουν παραδοσιακή μουσική, ποτό και κρασί και φαγητό. Η πιο ατμοσφαιρική Μπουμπούνα είναι αυτή στο Ντολτσό, την συνοικία με τα στενά σοκάκια και τα παραδοσιακά σπίτια.
Φανοί στην Κοζάνη
Χρόνο και διάθεση για γλέντι να έχεις και οι Απόκριες στην Κοζάνη δεν θα σε αφήσουν παραπονεμένο. Δώδεκα ολόκληρες μέρες διαρκούν οι εκδηλώσεις στην πόλη της Κοζάνης, ξεκινώντας από την Τσικνοπέμπτη και κορυφώνονται την Κυριακή της Τυροφάγου, ακριβώς πριν την Καθαρά Δευτέρα, με παρέλαση αρμάτων στο κέντρο της πόλης. Όλες αυτές τις μέρες, αμέτρητες εκδηλώσεις λαμβάνουν χώρα σε όλο τον νομό, με επίκεντρο την κεντρική πλατεία της Κοζάνης. Θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις, χορευτικές βραδιές και βέβαια το έθιμο των Φανών. Η κεντρική πλατεία της πόλης γεμίζει από 15 Φανούς οι οποίοι παρουσιάζονται στην κεντρική πλατεία και μετά επιστρέφουν στην γειτονιά τους για να ανάψουν. Το βράδυ της Κυριακής των αποκριών όλοι οι Φανοί μένουν αναμμένοι όλο το βράδυ, ενώ γύρω τους στήνεται τραγούδι και χορός. Ο κάθε Φανός έχει και τη δική του μπάντα με χάλκινα πνευστά, σύλλογοι και ομάδες φορούν παραδοσιακές ενδυμασίες και τα τραγούδια λέγονται στο τοπικό ιδίωμα και συνήθως περιέχουν σεξουαλικές αναφορές, σύμφωνα με το πνεύμα της ελευθεριότητας των ημερών. Στο εστιατόριο «Τρυποκάρυδος» θα βρεις μεζέδες και πιάτα με ντόπια υλικά.
Νάουσα: Γενίτσαροι & Μπούλες και μετά την Καθαρά Δευτέρα
Αν δεν σας «βγαίνουν» για εκδρομές τα Σαββατοκύριακα των Αποκριών, στη Νάουσα το γλέντι κρατάει και το επόμενο τριήμερο. Την Κυριακή της ορθοδοξίας, δηλαδή αυτή μετά την Καθαρά Δευτέρα, οι φημισμένοι Γενίτσαροι και Μπούλες συγκεντρώνονται στην περιοχή Σπήλαιο για χορό, φαγητό και ποτό. Το έθιμο κρατάει από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Την Καθαρά Δευτέρα το γλέντι αρχίζει από το πρωί, αλλά μη σε νοιάζει καθώς, το τελευταίο ραντεβού δίνεται την επόμενη Κυριακή. Για μεζέδες και μαγειρευτά κατευθύνεσαι στην ταβέρνα «Οινομαγειρέματα».
Τα έθιμα στην υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα
Τζαμάλες στα Ιωάννινα
Το έθιμο της Τζαμάλας στα Ιωάννινα περιλαμβάνει μεγάλες φωτιές που ανάβουν το απόγευμα της Κυριακής πριν την Καθαρά Δευτέρα και γύρω τους στήνεται τρικούβερτο γλέντι με μουσική και χορό. Οι φωτιές θα κάψουν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες και, όπως σε άλλα σημεία της Ελλάδας, θα λειτουργήσει σαν κάθαρση. Κάθε χρόνο στην πόλη των Ιωαννίνων και των γύρω περιοχών στήνονται πάνω από 50 Τζαμάλες, με την πιο δημοφιλή να είναι αυτή του Κάστρου. Υπάρχει και ένας άτυπος διαγωνισμός για το ποια φωτιά είναι η πιο δυνατή και η πιο μεγάλη και οι ετοιμασίες με τα ξύλα και τα κούτσουρα ξεκινάνε πολλές μέρες πριν. Για φαγητό αξίζει μια επίσκεψη λίγο έξω από τα Γιάννενα και συγκεκριμένα στο 7ο χλμ. Ιωαννίνων-Κόνιτσας, στο εστιατόριο «Γάστρα» όπου και θα φας πεντανόστιμα ψητά.
Άμφισσα: Τα στοιχειά και το μεγάλο καφενείο
Στενά σοκάκια, ξύλινες πόρτες και τα παλιά πέτρινα βυρσοδεψία της Άμφισσας είναι το σκηνικό πάνω στο οποίο αναβιώνει κάθε χρόνο ο μύθος του Κωνσταντή. Η Λενιώ χτυπήθηκε από κεραυνό και ο νέος, μετά τον θάνατό του, στοίχειωσε την πηγή της Χάρμαινας, το σημείο όπου άφησε την τελευταία της πνοή η αγαπημένη του. Το στοιχειό απέκτησε με τα χρόνια υπερφυσικές ιδιότητες, μακριά χέρια και η μορφή του έμοιαζε με τέρας. Η «Νύχτα των Στοιχειών» περιλαμβάνει σκιάχτρα σε ερειπωμένα αρχοντικά, τρομακτικές τοιχογραφίες και εξαιρετικές φορεσιές, αφού το έθιμο διοργανώνεται από το Εικαστικό Εργαστήρι Άμφισσας και οι προετοιμασίες και η «σκηνοθεσία» ξεκινούν μήνες πριν. Η πομπή με τους χιλιάδες μεταμφιεσμένους καταλήγει το Σάββατο στην πλατεία Κεχαγιά και θα πρέπει να έχεις οπωσδήποτε τραπέζι στο ιστορικό καφενείο-θέατρο «Μεγάλο Καφενείο 1929». Στο μέρος όπου και γυρίστηκαν σκηνές του «Θίασου» του Θόδωρου Αγγελόπουλου, η γιορτή συνεχίζεται με παραστάσεις και ζωντανή μουσική. Για φαγητό κατευθύνεσαι στον «Φαρόπουλο» όπου και δοκιμάζεις μεζέδες και μαγειρευτά.
Τύρναβος: Μπουρανί και τσιπουρομεζέδες την Καθαρά Δευτέρα
Την Καθαρά Δευτέρα, οι κάτοικοι του Τυρνάβου και των γύρω περιοχών μαζεύονται στην κεντρική πλατεία ή στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία για να μαγειρέψουν το μπουρανί, μια σούπα με σπανάκι, τσουκνίδες και αλεύρι. Το Μπουρανί θεωρείται μία από τις πιο ερωτογενείς γιορτές της Ελλάδας που μάλλον προέρχεται από αρχαίες διονυσιακές τελετές καθώς περιλαμβάνει τεράστιους φαλλούς, άσεμνα τραγούδια και βωμολοχίες. Η γιορτή συνεχίζεται με μεζέδες και φυσικά τσίπουρο στα γνωστά σε όλη την Ελλάδα τσιπουράδικα του Τυρνάβου. Ένα από τα καλύτερα τσιπουράδικα του Τυρνάβου είναι ο «Στατήρης» όπου και αξίζει να κάνεις μια στάση.
Γαλαξίδι: Αλευροπόλεμος με θέα στη θάλασσα
Το Αλευρομουτζούρωμα στο Γαλαξίδι έχει ιστορία άνω των 200 ετών, θέλει θάρρος και τόλμη. Θεωρείται ότι έλκει την καταγωγή του από τη Σικελία, όπου σημειώνονταν παρόμοιες γιορτές. Οι ναυτικοί κάτοικοι της παραθαλάσσιας πόλης ήρθαν σε επαφή με τέτοιες γιορτές κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους και τις μετέφεραν στον τόπο τους. Λίγο μετά το μεσημέρι της Καθαράς Δευτέρας δίνεται το σήμα και το κονβόι κατοίκων και επισκεπτών γυρνάει στους δρόμους του Γαλαξιδίου σκορπίζοντας χρωματιστές σκόνες και αλεύρι. Αν μείνεις ανέγγιχτος από τον αλευροπόλεμο αναζήτησε το εστιατόριο «Μπεμπέλης»
